نقد و بررسی مبانی فکری و شاخصه های فمینیسم اسلامی

فمینیسم اسلامی مفهوم و جریانی است که متأثر از جریان غربی فمینیسم در دهه‌های اخیر در کشورهای اسلامی، ازجمله ایران رواج یافته است؛ به‌گونه‌ای که بیشتر مدافعان حقوق زنان در این کشورها خود را فمینیست مسلمان معرفی می‌کنند و تلاش می‌نمایند با نگاهی جدید به آموزه‌های دینی و سنت‌های رایج، تفسیری خاص از آن را ترویج نمایند. مهم‌ترین مبانی فکری فمینیسم اسلامی عبارتند از: اومانیسم اسلامی، عدالت عرفی، تأکید بر مساوات، آزادی و فردگرایی، تقدم جامعه‌گرایی بر خانواده‌گرایی و تأکید بر مشارکت اجتماعی، تفکیک میان جنس و جنسیت، برابری حقوق زن و مرد. همچنین شاخصه‌هایی که جریان فمینیست مسلمان بر آن تأکید دارد، جداانگارى دین‌دارى و دین‌مدارى، نفی احکام ثابت و نگاه منفى به نقش زنان در خانواده است. آنچه بیش از هر چیز برای نظریه‌پردازان و طرف‌داران فمینیسم اسلامی حائز اهمیت بوده، این است که در ظاهر مواجهه و تقابل جدی با دین صورت نپذیرد. آنان با تمسک جستن به منابع دینی - ازجمله قرآن کریم و احادیث - در تلاش بودند تفاسیر عرف‌گرایانه و مدرنیستی از این منابع ارائه دهند. ازاین‌رو این نظریه‌پردازان بر لزوم به‌کارگیری شیوه‌های کلاسیک استنباط احکام شرعی، ازجمله «تفسیر» و «اجتهاد» در راستای احقاق حقوق زنان و ارائه تفاسیر «زنانه» و به دور از «رویکرد مردسالارانه» تأکید می‌ورزند. مقاله حاضر ضمن پرداختن به پیشینه تاریخی و عناصر و گروه‌های این جریان و مبانی فکری و شاخصه‌های آن، به نقدهای واردشده بر آن می‌پردازد.